Podatek VAT – co to jest i jakie są jego stawki?

Podatek VAT to potoczna nazwa podatku od towarów i usług. Podatnikiem VAT,  jest zatem osoba fizyczna, prawna a także jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która samodzielnie wykonuje działalność gospodarczą. Bez względu na cel czy rezultat takiej działalności. Jednak sama nie ponosi kosztu podatku.

Czym jest podatek VAT?

Podatkiem VAT nazywamy potocznie podatek od towarów i usług. Zgodnie z artykułem 5 Ustawy o podatku od towarów i usług, podatkiem tym są objęte: „odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju”. Również różne usługi obejmuje się podatkiem VAT. Należą do nich:

• odpłatna dostawa towarów (sprzedaż),
• odpłatne świadczenie usług, rozumiane jako każde świadczenie, które nie jest dostawą towarów,
• eksport i import towarów na terytorium kraju,
• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (w ramach Unii Europejskiej),
• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju.

Obowiązek podatkowy zatem zgodnie z ogólną zasadą powstaje z chwilą dostawy towarów lub wykonania usługi. W przypadku usług przyjmowanych częściowo obowiązek podatkowy powstaje w trakcie dostarczenia kolejnych części usługi. Podatek ten dotyczy zarówno sprzedawców jak i nabywców. Jednak mechanizm jego naliczania powoduje, że w całości przerzucony jest na konsumenta i to on ostatecznie ponosi jego wartość. Płatnika VAT nazywamy vatowcem.

Jak naliczany jest podatek VAT?

Podatek VAT nazywa się również podatkiem od wartości dodanej. Dzieje się tak dlatego, że na każdym kolejnym etapie dystrybucji powstaje obowiązek jego uiszczenia. Jest to tak zwany podatek kaskadowy. Najłatwiej wyjaśnić to na przykładzie:

Pan Jacek jest stolarzem. Od lat kupuje drewno w zaprzyjaźnionym tartaku. Za metr sześcienny desek sosnowych płaci 800 zł netto, czyli 984 zł brutto (184 zł VAT). Z desek tych wykonuje 20 szafek kuchennych, które wycenia 500 zł netto za sztukę. Całość odsprzedaje znanemu sprzedawcy mebli za 10 000 netto (+ 2300 zł VAT). Ten wystawia je w swoim sklepie za 800 netto za sztukę (+184 zł VAT). Wartość wszystkich szafek wynosi zatem 16 000 netto (+3680 zł VAT).

Jednak prawo przewiduje, że w momencie naliczania kolejnych podatków mogą się one nakładać. Dlatego też Pan Jacek ma możliwość odliczenia VAT-u naliczonego (tego, który zapłacił przy zakupie desek). Od podatku VAT należnego (tego, który powinien odprowadzić do urzędu skarbowego. Dlatego też zamiast 2300 zł podatku zapłaci on 2116 zł. Natomiast sprzedawca mebli uiści zamiast 3680 zł podatku (zapłaconego ostatecznie przez klienta) jedynie 1380 zł.

Kto jest zwolniony z płacenia podatku VAT?

Z płacenia podatku VAT zwalnia się jednak przedsiębiorców, którzy nie przekroczyli 200 000 zł przychodu za ubiegły rok podatkowy oraz osoby podlegające pod zwolnienie przedmiotowe z VAT. Są to przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług:

• medycznych (lekarz i lekarz dentysta, pielęgniarka i położna, psycholog, i inne osoby wykonujące zawód medyczny),
• edukacyjnych (szkolenia, korepetycje, prywatne nauczanie),
• finansowych (transakcje, w tym związane z pośrednictwem, dotyczące walut i banknotów używanych jako środek płatniczy, usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi, udzielanie m. in. kredytów i pożyczek, których przedmiotem są instrumenty finansowe, usługi ubezpieczeniowe, usługi w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji oraz innych zabezpieczeń transakcji).

Ile wynoszą stawki podatku VAT?

Stawki podatku VAT określone zostały przez Ustawę z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. Jednak od 1 stycznia 2011 roku obowiązują podwyższone stawki podatku VAT, od tamtej pory podstawową stawką podatku VAT w Polsce jest 23%.

Poza tym stosuje się stawki podatku VAT:

• 8%, która obejmuje: dostawy, budowy, remonty, modernizacje, termomodernizacje lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, a także niektóre przetworzone produkty spożywcze, towary związane z produkcją rolniczą, z opieką zdrowotną, usługi związane z kulturą, sportem, rekreacją, usługi bytowe, transport pasażerski i in.
• 5% obejmuje: podstawowe towary żywnościowe takie jak: niektóre owoce i warzywa, pieczywo, nabiał, mięso i przetwory mięsne, produkty zbożowe: mąka, kasze, makaron, określone napoje, książki oraz czasopisma specjalistyczne.
• Stawka podatku VAT dla taksówkarzy wynosi 4%.
• Natomiast stawka zryczałtowanego zwrotu podatku przysługującego (przy spełnieniu określonych w ustawie warunków) rolnikowi ryczałtowemu dokonującemu dostawy produktów rolnych i usług rolniczych wynosi 7%.
• Obowiązuje również stawka VAT 0%, która obejmuje między innymi eksport towarów.